Iitsa ya simana momapekapeko gOndondo 10 – 11 (Oshikwanyama nOshindonga)

Ndinelago Ngulu

Miinyolwa yandje ya tetekele mbyono ya pamba omapekapeko gOndondo 10 – 11 momalaka gOshiafrika, unene Oshindonga nOshikwanyama, onda thamuna kutya omusindalongo gwoondondo ndhika otagu lalakanene aalongwa ya ninge omapekapeko, okugongela, etalongushu nokuulika uuyelele wa za miikwamuthigululwakalo yi ili noyi ili.

Moshinyolwa shino, aavali, aalongi naalongwa nakehe ngoka e na ohokwe momapekapeko ota dhimbuluthwa iitsa ya simana yolopota yomapekapeko goondondo ndhika. Shikesho (2024, ep.5) ota yelitha kutya omupekapeki owa pumbwa okukala wu na ethaneko lyomapekapeko goye, mono to yelitha muule nkene to ka ninga omapekapeko goye.

Epekapeko nali kale wo noshipalanyolo. Oshipalanyolo osho ehuku lyoshinyangadhalwa shoye. Mepekapeko kwatela mo wo efalomo ndyono hali gandja oshipala shepekapeko alihe, wa kwatela mo kutya epekapeko otali konakona shike, efatululo paufupi lyoshipalanyolo, esiku nehala mpono wa ningi omapekapeko goye. Natango epekapeko lyoye olya pumbwa okuulika kutya oshike naanaa she ku hokitha oshipalanyolo shika. Shino ohatu shi ithana ohokwe yoshipalanyolo. Epekapeko ohali wilikwa wo kelalakano enene mono ho popi paufupi shoka to lalakanene mokupekapeka kwoye. Olwindji oshipalanyolo osho hashi kala elalakano enene lyepekapeko.

Okuza kelalakano enene, omupekapeki oku na okukala e na omapulo nenge omalalakano ge goshipekapekwa. Aalongwa yomOndondo 10 – 11 inaya pumbwa naanaa okukala ye na omapulo nenge omalalakano ge vule pugatatu, oshoka otashi kala oshidhigu oku ga kongela omayamukulo agehe ngoka, methimbo lya tulwa po. Omapulo ga tegelela omayamukulo goo-Eeno noo-Aawe naga yandwe.

Ongomupekapeki owa pumbwa wo okwiipula kutya omikalo ndhoka to ka longitha mokugongela uuyelele odhini. Otu na omikalo odhindji dhokugongela uuyelele ngaashi: okutala nomeho (okutongolola), omapulo goonkundathana, okulesha momambo, oombapila dhi na omapulo taga yamukulwa (questionairre) okulesha iinyolwa kointaneta nayilwe.

Omupekapeki mpano oto dhimbuluthwa aluhe wu ulike kutya uuyelele owe udha peni. Ano yanda oku ka lundilwa kutya owa longitha uuyelele waantu waahe na epitikilo lyaampoka we wu kutha. MOmusindalongo nguno omu na iitopolwa hayi ngwangwaneke aapekapeki unene tuu mOndondo 10 – 11.

Iitopolwa mbino oyo nee: Shoka sha monika po, osho wo Oonkundathana nendjandjukununo lyaashoka sha monika po. Moshitopolwa shashoka sha monika po, omupekapeki ota gandja uuyelele nomayamukulo ngoka a pewa okuza momapulo nenge momalalakano gomapekapeko ge. Ano oha gandja uuyelele mboka a mona okuza moonzo dhe nomomikalo adhihe a longitha okugongela uuyelele.

Moshitopolwa muka omupekapeki iha gandja nande omadhiladhilo nenge omaiuvo ge, she okunyola ashike paufupi omayamukulo ge.

Kehe omugandji wuuyelele na yamukule omapulo agehe goshipekapekwa, nomulongwa ina pumbwa nande okutopolela aagandji yuulele omapulo. Shikesho (2024, ep. 62) ota yelitha kutya “endjandjukununo olyo oshitopolwa sha simana mono omupekapeki ha hokololola, ha simonona noha ndjandjukununa uuyelele mboka ha mono momapekapeko ge.”

Moshitopolwa muno omupekapeki oha ningi omatokolo nokugandja omaiuvo ge, ta nyola muupalanyologona i ikwatelela komapulo nomalalakano ge. Epekapeko olya pumbwa wo okukala li na ehulitho, muno otamu popiwa sho sha konakonwa, sho a mona po naasho lya thaneka shi ikwatelela koshikalimo shalyo.

Paufupi omupekapeki na gandje wo sho e wete sha pumbwa okuningwa komapekapeko taga landula ko ngele otashi vulika.
Omupekapeki ina dhimbwa ko iigwedhela mbyono yi na okukopekwa komapekapeko.

Iigwedhelwa mbino oya kwatela mo okafolomoma kondungethaneko yeyokomeho lyiilonga yepekapeko, omafano ga yela nawa, uu-audio (omawi ga kwatwa) nuu-video, osho wo iiholelwa yomapulo ga longithwa moongundathana naagandji yuuyelele.

Omafano nuu-adio iikopekwa ya simana noya pumbwa okukopekwa komapekapeko ngaka. Omafano naga kale ga yela nawa, omupekapeki i ikwatela mo, go naga kale ge na uuyelele tawu tsu kumwe niikalimo yomapekapeko. Paufupi onda gandja iitsa ya simana yepekapeko. Ondi inekela omuleshi owa kutha mo sha moshinyolwa muka.

– [Ndinelago Ngulu Omunambelelwa Omugandjimayele melaka
lyOshindonga mOshitopolwa shelongo shaShana. Ota vulu okumonika koemaila ndjika: ndina_ngulu@yahoo.com]

Stay informed with The Namibian – your source for credible journalism. Get in-depth reporting and opinions for only N$85 a month. Invest in journalism, invest in democracy –
Subscribe Now!

Latest News