Ovanamibia ve li 85 000 otashidulika va ka fye kondjala

OLOPOTA oyo ya dja momakonakono ehangano ledina Acute Food Insecurity oya holola kutya Ovanamibia ve fike po85 000 ova teelelika va ka taalele ondodo onhine yondjala.

Ondodo onhine yomeendodo nhano, oya hala okutya ovanhu ova taalela onghalo idjuu yondjala, omanyutu nondodo yomifikifi ponghatau apa oi li pombada neenghono nomafyo medina londjala oku li pombada nai.

Oshinima eshi okwa li sha tala unene pokati kaJuli naSeptemba.

Ovanawino moinima ya pamba omaxupilo ova sheka okulonga kwoikulya moNamibia, eshi omakonakono ehangano loAcute Food Insecurity a ulika kutya oitopolwahoololo aishe i li 14 oi li momumbwe yoikulya.

Olopota oyo kwa li ya pitifwa oshivike sha dja ko oya ti, pokati kaApilili naJuni odula ei, omwaalu wOvanamibia ve fike pomiliyona imwe oshinghwanyu mbali ova kala va taalela onghalo idjuu yokuhe na oikulya yawana nopa pumbwa okukatukwa onghatu yomeendelelo opo kufitikwe omwaka womumbwe yoikulya nokwaamena omaxupilo ovanhu.

Ovanhu ava tava mono oixuna unene omwa kwatelwa ovo vehe na oilonga, oiwana oyo tai fininikilwa pedu, ovo vehe na omaufemba opashiwana opo va dule okumona eependjela, ounona ovo ve li koshi yeedula nhano, ovakainhu ovo ve li momateelelo naavo tava nyamifa novakulupe ovo ve li meedoolopa nokoitopolwa yokomikunda.

Omwaalu ou owa indjipalekwa luvali okudja povanhu ve li 491 00 ovo kwa li va tengenekwa kutya otava ka kala vehe na oikulya ya wana kwa li sha monika momakonakono aJuli 2023.

Olopota okwa li ya holola kutya okuhe na oikulya ya wana otaku etwa koinima ya yooloka oyo tai denge oikunomwa noimuna, elunduluko longhalo yomhepo, eendado tadi i pombada, eliko tali u pedu nokuhena oilonga.

“Omaumbo ahapu okwa tala ashike moikunomwa nomounaimuna oyo ya tala unene modula,” Olopota osho ya ti ngaho.

Olopota oya ti, okwenye nodula inai loka nawa oyo okwa li ya monika pokati Janualia naFebuluali momudo 2024, oyo ya eta oimeno ifye po, osho sha denga neenghono eteyo loneudo.

Pokati kaJuli naSeptemba, omwaalu wovanhu ovo vehe na oikulya owa ya pombada neepelesenda 8.

Omwaalu wovanhu ava tava ka taalela ondjala ou fike lwopomiliyona imwe oshinghwanyu nhee.

Omunawino moinima ya pamba omaxupilo Omu Kakujaha-Matundu okwa ti kutya omumbwe yoikulya, nande pu na eeproyeka di li hetatu doikulya ta di longo, otai ulike ounghundi mokuwilika, mokulitula mo nokulongifa yoo oikwaungoba yoshikulu shonale.

“Okuwapaleka oinima ei, ngee opo i li, otashi tula Namibia ponghatu iwa yokukala e na oikulya ya wana. Osho otashi ningwa nee panenepeko loikunino ile patotwe oungoba oo tau dulu okutula eteyo pombada. Nokutuvikila meenhele daamenwa otaku ku dulu okudana ongahandangala,” Kakujaha-Matundu osho a ti ngaho.

Omunawino moinima ya pamba omaxupilo Josef Sheehama okwa ti eeproyeka di li hetatu dokulonga oikulya moshilonga inadi wana okulonga oikulya tai wanene oshilongo.

“Opo oshilongo shi longe oikulya ya wana, oshilongo osha pumbwa okutula oshimaliwa nokunyumuna po eeproyeka doikuluya,” Sheehama osho a ti ngaho.

Okwa ti epangelo otali dulu okuyambula po eeproyeka doikulya mokutula mo oshimaliwa shihapu nomokuxwaxwameka oinima oyo tai dulu okuvatela moshikumungu omu.

Sheehama okwa ti oinima oyo ya kala tai imbi eeproyeka dokulonga oikulya di hange eendodo odo da tulwa po omilandu odo dihe li pandodo i li nawa, okuhelitula mo kwepangelo, okuhena ouyelele wa wana nosho yo okuhe na owino mokukwatela nokuwilika oinima ei. “Okuhakufa ombinga keshe efimbo kwovaleli ovo ve li pombada ove na oshinakuwanifa sheeproyeka edi okwa kanifa epangelo. Oikunino ei ihai longifwa ngaashi i na okulongifwa yoo ihai filwa oshisho unene ngaa eesystema dayo dokutekela oimeno,” Sheehama osho a ti ngaho.

Okwa ti opu na omumbwe yokutula po omilandu dopamufika, oikwaungoba i li nawa nomahongo ovanafaalama nosho yo okukwatelwa mo momatokolo.

Oshivike sha dja ko, oministili younamapya nounaimuna, omeva nomatendululo omadu okwa li ya shiivifa kutya oikunino ihetatu yoshilongo otai longo.

Eshi osha kwatela mo Etunda, Musese, Sikondo, Orange River Irrigation Project, Shandikongoro, Hardap, Uvungu-Vhungu noSandikongoro schmes.

Oministili oya ti omwaalu u fike peehekita 1 049 owa kunwa meeproyeka moshilongo ashishe.

Ombelewa yomuprima minista otai indilwa opo i twikile nokuyandja oikulya yoshikukuta, tai longo mo okukateka okweeta oinima ei ndee tai kwashilipaleke kutya oikulya ei tai yandje oi na ashishe osho sha pumbiwa molutu.