Edina ekuwido,omuwambo ta ti

Mbela oshike ovawambo hava tumbula nokuitavela kutya edina ekuwido, noshitumbula eshi
osha hala kutya ngahelipi, nelityo lasho ola kwatafana nokudiminafana ngahelipi nomaitavelo oiwana imwe po mounyuni? Pamapekapeko owino womuule okudja kovanawino voiwana imwe po mounyuni novashiivi nawa, ova toloka kutya edina olo omufindo. Vamwe ova fatulula kutya edina olo omunhu naashi osha kolekwa yo komushiivinawa nomudindoli welaka loshiwambo
Toivo E Terronen. Ngeenge ne edina olo omunhu, mbela omadina oku na oshipambu moukali po womunhu? Eshi oshi li mondjila kutya edina ohali kala oshitukulwa nohali xwaxwameke oukalipo womunhu oo.

Monale nomopaife ovanhu ohava lukwa kwelikanghamekelwa keenghalo donhumba de va kundukida ile okulukila ovanhu noinima imwe mounyuni.

Epulo oli li nee apa kutya mbela mokulukila omunhu ile onghalo yonhumba iwa ile ii, oha shi kwatakanifa ngahelipi omunhu oo nonghalo oyo a lukilwa. Eshi nashi tu ete ne poshitwa sho ku tya nakulungamenwe nokukonaakonwa ehoololo lomadina manga ina tu luka ounona vetu. Omadina ngaashi oHeita
nooKandjala, ndi shi omadina aa okwa lukwa kwe li kanghamekelwa konghalo oyo ya li
po,naashi ota shi ti shike kunakulukilwa onghalo ei ii ile idjuu nosha wapala ngoo? Omanga ne ta ku tumbulwa kutya edina ekuwido mbela osha fimana nghao kulukilwe ovanhu eenghalo di heshi diwa?

Ovanhu ohava luku yo omadina omishe, omadina efingo nomadina e na enyeme tave shi ningi netomeno lokuholola omaliudo avo ile yo mokuumba omishe nomokuula omudalwa ye mwene kondadalunde. Omadina ngaashi Ningenimuye, Kweneni nosho tu.

Omadina oo e na omadidiliko owii ohaa ukifa ko omunhu konghalo oyo ha ifanwa nao molwaashi edina oha li kwatakanifa oukalipo waye kumwe noilonga neenghalelo domunhu oo. Molwa eitavelo olo
kutya edina ekuwido, ovanhu vahapu ohava ka shikula ashike oilonga, eemhepo neenghalelo
domunhu oo a lukilwa osheshi omapopyo ovanhu ohaa kala mahapu unene nohaa ukifa ko
omunhu. Omulukwa oha dulu yo kupamekwa konyati yokuholela mbushe waye moilonga nomeenghatu domodjila.

Otashi dulika omadina oshiEuropa e na nao omalityo nomufeekelo, osheshi ashike ovaAfrika inava shiiva omalityo omadina oo. Ope na ngaho omunghapo u li moshiwana shovawambo kutya ooDavid konyala ove na oukwatya umwe, mbela osho ile hasho? Otashi dulika omunhu a kale e na oukwatya wopavali, e na wedina loshiAfrika nowedina loshiEuropa nashi osha hala kutya oilonga yedina loshiEuropa itai monika momunhu shaashi elityo ledina loshiEuropa laye kali shiivike. Mombiibeli omu na yo ovalongi voikulumuna noififahoni, ovo ve na oombushe mounyuni aushe, ngaashi Isabel, Cain, Barnabas navakwao.

Eshi mbela ota shi kwatakanifa ngahelipi neitavelo lokutya edina ekuwido moshiwambo. Ovawambo otu na omunghapo wo ku tya ino lukila ombudi shaashi nokaana ota ka ningi ombudi naashi ota shi tu nanene ne monghatu yo ku tya, nge hatu luku omadina omombiibeli natu ninge yo omafinyaafinyo omoule omadina oo.

Omuwambo okwa itavela yo kutya omunwe mwii ihau luulikwa, mbela oshitumbula eshi osha kwatafana nghaho kumwe nomadina? Tu shi taleleni tete momalitango ovanhu, ovanhu ngee tave litange ohave litange noitumbula ta i kumike ile ta i ehela owino ngaashi Nelao, omunhu welao nomayambeko. Oku na yo omalitango ai, omalitango onghinanghena ngaashi; Mwele, namwele kalihavala nehonga lihole momunhu.

Mbela elitango eli ota li pamekele shike nakulitanga naasho telitangele ile ta ehela? Oku na yo omalitango elifingaelo ngaashi; Ndalila nda fa ohanana, nda kwen’ ngom’nhu’ ehe na ina. Sha hala ku tya Omalitango nao naa filwe oshisho opo ku likalekwe kokule neenghalo da puka.

Nonande oha ku tumbulwa kutya edina lombwa okumukweni holiudu mbela omeemito di lipi po? Ovanyasha vahapu ove na ohokwe okuluka ounona vavo oitya keshe tai kwelengedja nawa momatwi avo, ashike ihava ningi naana omapekapeko aaishe ya kumbikidwa komalityo oitya oyo tava luku onga omadina. Oitya imwe oya tolokwa ku dja momalaka a yoolokafana
nomalityo ayo otaa dulu okukala eheshi naana awa. Eshi kashi li ashike momalaka oshiEuropa ndele nomoitya yo yetu yoshiwambo. Okaana eshi taka ka kula nokushiiva elityo ledina lako kutya ka liwa ile kali na omukwelengedjo muwa, ohashi eta ounona ve li lukulule nokulipa omadina oo taa wapalele mokati kovanhu.

• Kalushu kaShimweefeleni, omuhongi womalaka (Oshikwanyama nOshiingilisha), mOsekundofikola yaNuuyoma, mOshikuku.