Ndaitwah okwa ti ita ka kala a popifala

Denga Ndaitwah (72), okwa komandele etanga leameno loshilongo, ashike paife ota kufa oshipundi shokonima eshi omukulukadi waye a ninga omupresidente omutitano woshilongo.

Ondjai oya yeleka oshinima shimwe: Ota ka yandja omayele – ngee sha pumbiwa opo e mu vatele a dule okushipondola moilonga yaye.

Etine, komesho yengafifi lovanhu, Ndaitwah okwa li a fikama pomunghulo womukulukadi waye, Netumbo Nandi-Ndaitwah, pefimbo ta ningi ondjokonona ongomupresidente wotete womukainhu waNamibia.

Eshi omukulukadi waye a yelula onyala yaye ndee taanene okwaamena ekotamhango.

Ndjai Ndaitwah okwa ninga ondjokonona ongomunyeumbo wotete waNamibia.

Omanga e lilongekidila okuyandja exungomwenyo ngee a pulwa, okwa ti elalakano laye kali shi nande lokuxwaxwameka elelo laye.

“Apa handi dulu, ohandi yandje omadilaadilo ange. Ashike inandi hala okukala aame ndi kwetele oinima komesho. Hasho ndi li ngaho,” Ndaitwah osho a lombwela oThe Namibian ngaho.

Pefimbo lomapulaapulo, Ndaitwah okwa kala nokutya okwe lineekela kutya omahangano epangelo oku li pamufika muwa okuvatele omukulukadi waye a dule okulonga nawa.

OKUNINGA OSHO SHA PUMBIWA

Ndaitwah okwa ti oku shi shi kutya omaupyakadi oku na okuuya – ta ti kutya otashi dulika a kendabala a yukililife omilandu ashike otapa kala pu na eengaba. Ashike okwa ti ota kala unene a dama oilonga yaye.

“Elalakano lange okuninga osho sha pumbiwa opo ndiha tauluke omufinda,” Osho a ti ngaho.

“Omukulukadi wange. Ame omushamane waye. Osho itashi ti inandi popya sha.”

Okwa itavela kutya otashi dulika pu ka kale pu na oshinima osho e wete, ashike presidente ke shi wete.

“Omufimanekwa, onda didilika…” Okwe lipula ngeno ta ti ngaho. “Shaashi itandi ka kala nda popifala. Ohandi dulu okumona oshinima osho yee ehe wete, ile oshinima osho yee i na lombwelwa.”

Pexulilo lefiku okwa popya kutya ekwatafano lavo otali twikile okukala li li ngaashi la kala alushe.

“Keumbo omukulukadi nomushamne ohava popi. Otashi dulika a pule, ‘Mushamane wange, oto dilaadila ngahelipi?’ Ndee itandi ka tya, ‘Shaashi oove presidente, kandi na eshi handi dilaadila.’”

Natango ote lipula nawa kombinga yaasho ta dulu okuninga. “Heeno, otashi dulika u shi ufane omuxwaxwameki womilandu,” Osho a ti ngaho. “Ashike itandi dulu okumona oinima ya puka ndee handi mwena nda fa inandi i mona. Shaashi ngee onda mwena, Ohandi efa omukulukadi wange – presidente a dope.”

Ndaitwah okwa dalwa momafiku 13 Desemba 1952 kOndobe, moshitopolwahoololo shaHangwena. Omutitatu okudalwa yee oye omumati wotete.

Eshi kwa li mushona, ovadali vaye ova ya kOkongo, oko a putukila ta lifa oimuna. Petameko, kakwa li a ya kofikola.

“Ashike eshi nda mona ounona vakwetu tava i, onda pula tate wange kutya omolwashike itandi ile kofikola naame,” Osho a dimbuluka ngaho.

Okwa li a tamekifwa ofikola divadiva. Ashike okuwanifa po oilonga yofikola noyomeumbo kakwa nande oshinima shipu.

Pamhito imwe, okwa li ina shanga ekonakono laye lotete ndee te ya waxuuninwa mongulu yavo – oshinima osho sha ka tanauka.

“Okudja modula oyo, inandi dopa vali,” Osho a ti ngaho.

Momudo 1974, Ndaitwah okwa li a tewa mo mofikola kOngwediva shaashi a kondjifa okatongotongo.

“Ou na okukala kokule nopolitika ndee ngee inoshi ninga, okutewaatewa okwa li ku li pombada nai,” Osho a ti ngaho.

Ovalongifikola vamwe okwa li nokuli have ya keetundi va homata eendjebo.

Ndaitwah okwa li e na okuhoolola: okufiya po opolitika ndee ta mane elihongo laye ile okutaalela onghalo idjuu yemonifo loixuna. Okwa ti okwa li a hokwifwa koradio yekondjelo manguluko okudja koTanzania nelineekelo lemanguluko. Okwa fiya po oshilongo.

Peedula 21, Ndaitwah okwa li a waimina oohailwa vakwao ndee tava i koAngola. Ashike ondjila kakwa li ipu nandenande.

“Shama ngaa wa i kombinga ikwao, ku shi vali kutya oto yuka peni – katu shi vali apa tu li. Ovanhu vahapu okwa li hava popi oshiputu,” Osho a ti ngaho.

Elalakano lakula okwa li okufika peembelewa doSwapo moZambia, twe likolelela kewiliko laavo va enda ondjila oyo nale.

Ndaitwah okwa waimina vakwao vape ve li 500 ovo kwa li va tumwa va ka mone omadeulo a wedwa po koKongwa, Tanzania, momudo 1975.

“Ovanhu vamwe ovo handi dulu okudimbulukwa va li nashe ovo Erastus Negonga, ndjai Raonga Andima, Pendukeni Iivula-Iithana, oo oye a li omukulunhu wovakainhu, navakwao vahapu,” Osho a ti ngaho.

Okwa li a tumwa okudja koZambia a ya koAngola nongudu yavakwao ve li 24, konima yokafimbo kaxupi eshi Angola a manguluka momudo 1975.

Ashike Ndaitwah okwa li a tuninwa divadiva moNamibia ongongudu yotete ya ka longela pokati kEenhana nOkongo.

OITA NOHOLE

Mokati koita, nohole omo ya li, ehokololo olo la tamekela kombada. Ndaitwah okwa dimbuluka oshikando shotete a mona “okakadona aka kokanyasha.”

Okwa li omomudo 1979 pokapale keedila moLusaka.

Nandi-Ndaitwah okwa ulikwa ashike a ninge omupedu kalelipo omukulunhu woSwapo koCentral Africa – omhito oyo luhapu hai pewa ashike oilyo oyo yakula.

“Eshi nde mu mona pokapale keedila, okwa li nda fuuka kokakadona aka, okakadona kawa kashona molutu ka pewa omhito i li ngaho. Ashike pefimbo opo, inandi ninga po sha naana shihapu. Okwa li ashike nda kumwa kutya omunhu mushona e fike opo ota dulu okumona oilonga oyo,” Osho a ti ngaho.

Konima yomafiku, Ndaitwah okwa ya koLusaka. Odula ya landula ko, okwa li a nyata oboma nokwa li a lemana neenghono. Manga ta ti po xwepo, okwa li a tumwa koYugoslavia a ka mone omadeulo.

Ashike natango, ina dimbwa nande okakadona oko a shakeneka kokapale keedila. Okwa mona omukalo wokumona ouyelele wopamakwatafano nako ndee tava tameke okulitumina omikanda.

Eshi aaluka koYugoslavia, Ndaitwah okwa shuna koAngola, ashike ekwatafano lavo ola nghonopala ashike. Divadiva ova valekafana.

Momafiku 26 Auguste 1989, ookaume ava ova hombola moTanzania, omo Nandi-Ndaitwah kwa li ta longele ongomukulunhu kalelipo woSwapo waAfrica lokUushilo. Nande ova ninga eedula va topokafana molwoilonga yavo ya fimana moilongo ya yooloka, okwa ti okwa twikila nokukala omukainhu oo a hombola konima yeedula 42.

Ndaitwah okwa ti okwe lilongekida okuyambidida ongomunyeumbo wotete woshilongo, e li pomunghulo wapresidente eshi ta i mombelewa yakula yopashiwana.

Ndaitwah oku na omafaneko aye opaumwene, mwa kwatelwa okukufa ovanyasha momapandaanda nokuvatula moinyangadalwa iwa ngaashi omaudano.