… Oministili oya ti ovakwashiwana ohava longifa eenete deemwe okukwata eeshi
NAMIBIA natango ota twikile nokudidilika omalaria taa i pombada, omo mu na omafyo novanhu vape tava kwatwa koudu ou keshe efimbo, unene ngaa koitopolwa yokonooli.
Oministili youndjolowele nomayakulo opanghalafano oya ti ovanhu vahapu ava va kwatwa komalari ova lopotwa kEenhana, Okongo nEngela, ovo ve fike nokuli peepelesenda di li 50 domwaalu wovanhu aveshe ovo va kwatwa komalaria moshilongo.
Oshinima eshi osha ulika eyopombada loudu ou neenghono okudja povanhu ve li 2 237 ovo kwa li va lopotwa mokati kaDesemba odula ya dja ko.
Omalaria oya dipaya nale ovanhu ve li 28, novanhu ve li 5 898 okwa li kwa kolekwa kutya ova kwatwa komalaria okudja momafiku 19 Januali.
Onghalo ei youdu ou tau i pombada okwa li ya popiwa kuminista mukulu woministili youndjolowele Richard Kamwi kutya otashi peya oudu ou u ka ye pombada moNamibia, ta ti kutya omilandu dokukelela oudu ou otadi shuna pedu neenghono nosho yo omumbwe yoshimaliwa.
‘LONGIFA ONETE NAWA’
Omukulunhuwiliki woministili youndjolowele nomayakulo opanghalafano Ben Nangombe Etitano okwa ti manga omonistili ya tula moilonga eenghatu domeendelelo, mwa kwatelwa nokupombela momaumbo nosho yo okuyandja eenete deemwe, ovakwashiwana vamwe ova kala nokulongifa eenete edi oinima ya puka, ngaashi okukwata eeshi.
“Otu shi shi kutya opu na ovanhu vamwe tava longifa eenete edi papuko. Vakwetu longifeni nawa eenete.
“Inadi longifwa oinima imwe i lili, kashi shi okukwata eeshi ile okuninga oikuku yeexuxwa,” Osho a ti ngaho.
Nangombe okwa ti omalaria ohai etwa keemwe nohai tandavele unene pokati kaApilili naDesemba, tai endele pamwe nefimbo lodula.
Okwa ti oitopolwa oyo ya dengwa unene koudu ou ongaashi Kavango Ushilo, Kavango Uninginino, Ohangwena naZambezi.
Ovanhu ovo tava hepekwa unene koshinima eshi ongaashi ounona ve li koshi yeedula nanho, ovakainhu ve liumbata nosho yo ovanhu ovo ve li momakuti, ovo unene ve li moshiponga.
OMILANDU
Nangombe okwa ti opo kuyandwe eyopombada lomalaria, oministili oya tula po omilandu diwa dokulwifa oudu ou ngaashi okupombela momaumbo opo kukelelwe eemwe diha ninge dihapu.
“Neenete di na omiti dokudipaya eemwe oda yadjwa oshali shamuhongi kovanhu ovo ve li moshiponga moitopolwahoololo oyo ya kumwa koudu ou,” Osho a ti ngaho.
Okwa ti oipangelo oya pewa nale oikwanoipangifo oyo ya pumbiwa okumona kutya omunhu oku na oudu ou ile okupanga oudu ou opo ku kwashilipalekwe kutya eenghatu domondjila oda kufwa pefimbo, osho shi li sha fimana.
“Ngee oya pangwa diva, omalaria ya nyika oshiponga otai dulu okudengwa po diva, osho tashi shonopeke oupyakadi womadidiliko nomafyo a nyika oshiponga,” Nangombe osho a ti ngaho.
Kamusela wokoshikandjohoololo shaKongo Lebbeus Shipindo Oshoondaxa okwa ti oshikandjohoololo shaye, nosho yo Eenhana nEngela, oyo ya dengwa unene.
Okwa ti oshikandjohoololo osha kala nokupombela momaumbo okudja muOktoba fiyo oDesemba odula ya dja ko.
“Ohatu longo ovanhu vetu okupitila meeradio nosho yo moyoongalele yoshiwana nghee omalaria ya nyika oshiponga,” Osho a ti ngaho.
Shipindo okwa ti nande oshitopolwahoololo osha didilika ovanhu ve fike po3 041 va kwatwa komalaria, noshitopolwahoololo shaye shi na mo ovanhu ve fike po788 momwaalu omu, oipangelo moshitopolwahoololo oya pewa omiti dokukelela omalaria.
Omukulunhuwiliki woundjolowele moshitopolwahoololo shaKavango Uninginino Fransiska Hamutenya Oshoondaxa okwa ti oshitopolwahoololo oshe lipyakidila nomahongo opaundjolowele novanaudu aveshe ovo tava ulike ve na oupyu wa londa otava konakonwa omalaria.
Okwa ti oupyakadi woshitopolwahoololo wakula omumbwe yoikwatifo, omwaalu uhapu tau anye momaumbo mu pombelwe nosho yo ovanaudu vamwe itava yandje ouyelele womondjila waa po hava di, osho hashi longifa ovanhu noudjuu okumona apa hava di.
Hamutenya okwa ti oshitopolwahoololo osha didilika ovanhu ve li 489 ve na oudu ou okudja muNovemba odula ya dja ko fiyo omoshivike oshitivali shaJanuali.
Okwa ti ovanhu ve li 356 ovo moshilongo novanhu ve li 133 kave shi vomoshilongo, ovo ve li vahapu unene.
Omafyo atatu okwa li a didilikwa, osho a ti ngaho, omo avali e li ovanhu vomoshilongo.
Ngoloneya woshitopolwahoololo shaZambezi Lawrence Sampofu okwa ti oupangelo noipangelo ya kula moshitopolwahoololo shaye oya pewa oimiti domalaria nosho yo oinima yokukonakona omalaria.
Ovanhu vamwe, nande ongaho, ihava i koipangelo ngee ve wete ve na omadidiliko omalaria, osho a ti ngaho.
Oministili youndjolowele omwedi wa dja ko oya ti ovanhu ve fike po2 210 okwa li va lopotwa momafiku 15 Desemba kutya ove na omalaria.
“Opwa kala pu na ovanhu ve li 265 ve na omalaria ya nyika oshiponga nomafyo e li omuwoi okudja momafiku 04 Novemba fiyo 15 Desemba 2024,” Oministili osho ya ti ngaho.
Oipangelo oyo ya kumwa koudu ou omwa kwatelwa Eenhana, Okongo, Outapi, Engela, Nkurenkuru, Oshikuku, Omuthiya, Oshakati, Onandjokwe, Tsumeb, Rundu, Okahao, Tsandi, Ncamagoro, Nyangana noAndara, oministili osho ya ti ngaho.
Stay informed with The Namibian – your source for credible journalism. Get in-depth reporting and opinions for
only N$85 a month. Invest in journalism, invest in democracy –
Subscribe Now!