Okaxwata komalaka oo oko nee hatu ifana Oshiwambo, molwaashi ke na omudi umwe. Eshi osha hala okutya, nonande pakupopya nopakushanga eenyapilaka edi da yooloka, ovapopi veenyapilaka edi dOshiwambo aveshe ohava dulu okuliuda ngeenge tava popi. Oshiwambo sho vene ohashi popiwa unene koumbagangalanhu woshitunda Nambia osho yo koumbuwanhu waAngola. Oidjemo yomapekaapeko a ningwa kovanawino velaka otai ulike nokuli kutya etata lovakalimo vaNamibia ohali popi Oshiwambo.Ope na omikalo dihapu hadi longifwa mokuxumifa elaka komesho. Omikalo dimwe odo yo di na okulongifwa opo elaka lOshiwambo li xume komesho naana ngaashi omalaka amwepo mounyuni taa xumifwa komesho, pehe na ondjoolola.Elaka ohali xumifwa komesho okupitila momikalo nomeenghedi di lili, ngaashi ehongo meefikola, oku li tandavelifa koikundaneki, ngaashi oradio, eeTV, oifo, oikundaneki yopanghalafano (Pt. Rede Social, Eng.Social Media), meengalo, mouvideo, ngaashi oinyandwa, mokuluka omadina eenhele, Onda enda nokupekapeka nhumbi Oshiwambo tashi xumu komeshomoshilongo omu osho yomoNaamibia, nde litungila komikalo odo nda dja nokutumbula ketetekelo, nomanga inandi ya nado, nai denge omufindo apa kutya mokati komikalo odo, ehongo lelaka lOshiwambo, hano ledalelwamo momanongelo, olo dingi mokati ketu.Namibia okudja manga ina mona emanguluko laye momudo 1990, ovanhu ova kala nale hava hongwa Oshiwambo, unene Oshikwanyama nOshindonga,meefikola, okudja keendodo dopedu fiyo odopokati, nafiyo onena eli ehongo lOshikwanyama nOshindonga otali twikile, nola nghopalekwa kuhe na vali, osheshi ola vilikilwa yo nomoiputudilo yopombada ngaashi UNAM, IUM, IOL, naNAMCOL, ngaashi naana omupekapeki Edward Tangeni Shikesho, te shi koleke momashitililokonkono aye a ningile momudo 2019.Koiputudilohongo oko tuu oku, ohatu shakeneke ko ovalihongi Ovawambo vomuvalu muhapu, tave lixumifa komesho, hano tave lihongele eedjapo dopombada melaka lOshiwambo, ngaashi eeHonours, eeMaster's osho yoOundokotola nokuli.Nena Oshiwambo otashi ende tashi mono omhito iwa koikundaneki yaNamibia ngaashi keeradio, omo hatu tofa mo kondadalunde Kati-FM (NBC-Oshiwambo) osho sha kala hashi tandavelifa elaka lOshiwambo okudja nale, omo hatu pwilikine Oshiwambo sha tova nawa kovatoolinghundana vamo.Nopomhito ei onda hala okudulila ko embale ovatoolinghundana ava koilonga yavo, ngaashi Tate Hangula yaPohamba [e li moshipundi shetulumuko], Simon Kondjashili [Mapeni Protocol], mee Paulina Kweenda, Otilie Hamutenya, Tatekulu PetrusAmutenya [Maria Maria], Daniel Ashipala [Maldini], meme Eba, navakwao vahapu Oradio yedina Omulunga Radio nayo ohai tandavelifa Oshiwambo kuhe na vali, omo handi yandje olupandu kumee Veronika Haufiku.Osho yo oRadio Shipi Fm, nayo hai ningi oilonga iwa kombinga yetandavelifo lOshiwambo, nopomhito ei nandi yandje omake ku-Dj Dasilva, oo a tambula nge lwotete moShipi, notwa ile naye meeghundafana oule lunga weetundi mbali noshitata mostudio yavo. Oradio Eagle Fm nayo nai pewe omake molweprograma dayo dOshiwambo odo hadi kala di na omulyo notadi hongo nokupashula oshiwana okupitila melaka ledalelwamo. Oshiwambo ohashi popiwa yo keeradio ngaashi, Channel 7, Shalom Radio, Radio Energy, osho yo keeradio dimwe dopomidingonoko.Oshiwambo ohashi tandavelifwa yo koifokundaneki inene moshilongo ngaashi The Namibian, moshi tuu. MoNamibia omu na ovadengingalo vahapu hava imbi eengalo davo mOshiwambo shimwe shikumwifa to nyengwa shili,omo hatu tofa mo; FreddyShitana, Exit, The Dogg, D-Kandjafa, Tate Buti, Bantu, Kuku Nkandanga, Nakale yaNakale, PDK, Young T, nosho tuu. Ovashikingalo ava, ova shiivifa kwafela Oshiwambo shi kale shi shiivike nokomadu amwe okokule okupitila meengalo davo. Luhapu oshinima eshi ohashi pitile yo moifokundaneki. Kombinga yoinyandwa ohatu popi tate Ndjeke yaMalimba, Ololo nam, Makiti, ovo hava yolifa,hava longo nokupukulula oshiwana okupitila moinyandwa yavo.Oshiwambo osha xumifwa komesho okupitila momambo e lili, oo a shangwanelalakano lokuhonga, okulondwela, okumwenyeka nosho tuu, nopomhito ei onda hala okutumbula ovashangi vomambo Oshiwambo, unene Oshikwanyama, ngaashi Tate Paavo Hasheela oo a nyola nota twilikile okunyola omambo eemhango delaka lOshikwanyama eendodo di lili [ Ngaashi:Oshikwanyamenena, Elaka Ndi hole, nosho tuu] , Tate A L. Nghifikua, omushangi womambo omakwaitevo, Gabriel Taapopi, Edward Shikesho oo naye e lipyakidila nokuxumifa alushe Oshiwambo komesho [a shanga yo okanovela kawa kedina Konima yomivelo da idila], Kalushu Shimweefeli [a shanga okambo kedina: Ouhaku nOshilonga shomiti mOshiwambo], Meme Vilima Ngonyofi Hukongo, T N Shakujungua [a shanga okanovela Wanashipolo a ya nomwenyo mofuka], T Hamutenya [Olupafu la twa eisho] navakwao vahapu.Efiku lakashile ohatu shakeneke omapandja e lilina e lili taa tandaveleke nawa Oshiwambo ngasshi okoFacebook, WhatsApp, Twitter,nosho tuu. Nopomhito ei ohandi yandje omake kongudu Nekwa yokoWhatsAapp hai ungaunga noinima ya pamba Oshiwambo, i lilwe po kovanongononinawa velaka, ngaashi oomeme Vilima Haukongo, mee Rosa Ndilenga, Wiilam Shomongula, Edward Shikesho, Omundokotola meme Kuna, mee Ndeitunga, tatekulu Paavo Hasheela, Matthew yaShawapala, tate Cosmos Nghishiilenhapo, Tatekulu Ngube, tate S Ndemuweda nosho tuu.
Stay informed with The Namibian – your source for credible journalism. Get in-depth reporting and opinions for
only N$85 a month. Invest in journalism, invest in democracy –
Subscribe Now!