‘Oshiwana inashi hafa otashi dulu okuhandukila Swapo’

Pelesidente mukulu waBotswana Ian Khama okwalondoda oSwapo kutya otashi dulu okukanifa omahoololo opashiwana ngee oshiwana inashi hafela oilonga yongudu tai pangele yeedula 34 da pita.

Okwa ti oshitopolwa shokoumbuwanhu wAfrica otashi lunduluka eshi eengudu dekondjelo manguluko tadi ende nokukanifa eenghono dokupangela.

“Kapu na ongudu itai dulu okuningilwa osho sha kala nokuningwa moshitopolwa, nondi wete kutya nokombinga yoSwapo kapu na kutya ongudu otai kala koshipundi oule wefimbo li fike peni,” Khama osho a ti ngaho koDesert Radio Etivali.

Okwa ti ovahoololi ohava hoolola ovalile she likolelela kutya otava yandje omayakulo ngahelipi.

“Omaxupilo otaa xwepopala, onghalonawa yavo otai xwepopala, eliko oli li nawa, oulingilingi otau kondjifwa, kamu na ovanhu va hala ashike omauwa opaumwene?” Osho a pula ngaho.

Okwa ti ngee ongudu oya wanifa po oinima ei, oye lihongela okukala koshipundi.

“Va efeni va kale oko eedula 40, 50 ile 60 ngee otava longo oilonga iwa manga ve li mepangelo. Ashike ngee itava longo nawa, nava kale va teelela osho sha ningwa moBotswana ve shi ningilwe yoo,” Khama osho a ti ngaho.

Okwa ti ke na vali ekwatafano noSwapo.

“Okwa li ndi na nale ekwatafano noSwapo eshi nda li moBotswana Defence Force. Eshi nda fiya po ombelewa, ekwatafano olo kali li vali pondodo opo la li,” Osho a ti ngaho.

‘OKWA LAATA KASHONA’

Pelesidente mukulu okwa ti kapu na vali efimbo lawana opo ongudu ngaashi Swapo , i kelele okukanifa omahoololo.

“Otu li nale muNovemba. Opu na ashike omayele ashona handi yandje koSwapo oo taa dulu okulundulula onghalo yavo, ovanhu ohava tale kwaashi sha ningwa moule weedula nanho da pita kashi fi eshi tashi ka ningwa moule woivike ishona,” Osho a ti ngaho.

Okwa yandja oshiholelwa nghee Masisi kwa li ta kendabala oivike ishona manga omahoololo inaa ningwa.

“Okwa li ta tondauka noshilongo, ta patulula eeproyeka dipe odo dihe na oshimaliwa, a ulike kutya otwa fa tu li mondjila yokuninga po sha,” Khama osho a ti ngaho, ta weda po kutya “ovanhu kakwa li va hekwa”.

Okwa ti ovanhu otava ka tala kutya Swapo okwa ninga po shike moule weedula nanho dapita ndee itava tale kwaashi a ninga moule woivike ishona ya pita.

Khama okwa li pelesidente waBotswana wongudu yoBotswana Democratic Party – ongudu oyo kwa li ya totwa kuxe, Seretse Khama.

Paife okwa ninga oshilyo shongudu yoBotswana Patriotic Front (BPF).

Ongudu yoBotswana Democratic Party (BDP), oyo ya lela oshilongo okudja ngaa eshi sha manguluka moukoloni waBritain momudo 1966, oya dengwa mo momahoololo kongudu yoUmbrella for Democratic Change (UCD),tai kwatelwa komesho komushiiviveta Duma Boko, Etitano.

EKWATAFANO ITALI LUNDULUKA

Khama okwa ti ekwatafano lopambelwa olo li li pokati kaNamibia naBotswana inali teelelika li lunduluke koshi yelelo laBoko.

“Nokuli, ohandi kala ndi na elineekelo kutya ota tungile kekwatafano olo li li po nale pokati kaNamibia naBotswana nokuxwepopaleka nokutweeta pamwe,” Osho a ti ngaho.

Omukulunhuwiliki womakwatafano opaiwana Penda Naanda okwa ti ekwatafano pokati koilongo ei ivali otali twikile nokukala lakola, kutya nee oidjemo yomahoololo oi li ngahelipi.

“Omakwatafano pokati koilongo kashi fi oshinima pokati kovanhu vonumba. Ovanhu ohave ya ndee tava i, ashike oilongo opo ashike tai kala. Ekwatafano letu naBotswana otali twikile nokunghonopala noli na okutwikila nokunghonopalekwa,” Osho a ti ngaho.

Natango, omupedu hamushangandjai woSwapo Uahekua Herunga okwa ti ongudu itai lidopo nande moinima yoshilongo shi lili.

“Swapo ke na nande efiku e lidope moinima yoshilongo shi lili, ke na fiku e lidope mongudu yopolitika yoshilongo shi lili,” Osho a ti ngaho.

Herunga okwa ti ongudu yoBDP oimwainafana noSwapo notai twikile nokukala ngaho.

“Ongudu yoDBP oya kanifa omahoololo pauyuki, onghee nee otai twikile okukala kaume ketu nokai na fiku i xulife po okukala ongudu yemanguluko.

Ovamangulula oshilongo . . . ngaashi ashike Swapo e na okutwikila nokukala ongudu oyo ya mangulula Namibia,” Osho a ti ngaho.

Khama okwa lundila Masisi kutya ina wilika nawa eliko laBotswana nokuninga omaudaneko eeproyeka omanga kwa li puhe na oimaliwa yokudi twala komesho.

Okwa ti epangelo laBotswana lipe oli na okuninga omavalulo a kilikita opo li mone oupyakadi oo epangelo laMasisi la etela onghalo yoshimaliwa yoshilongo.

ODE BEERS NABOTSWANA

Khama okwa ti Masisi okwa taataya ovanangeshefa ngaashi De Beers.

“Otu na okukwashilipaleka kutya okwa wapalekwa oinima ei ndee hatu kwashilipaleke kutya ovanhu ove na omukumo opo va alukile koBotswana ndee hatu wapaleke omapuko oo kwa li a ningwa kwaasho tashi dulika ndi tye omukalo wa nyika ounona Masisi a ningila oDe Beers.

“De Beers okwa kala kaume ketu, eedula dihapu,” Osho a ti ngaho.

Konima yefindano laye, Boko okwa ti okwa hala okukundafana kombinga yongeshefa ipe noDe Beers diva ngaashi tashi dulika.

“Onda hafa okuuda pelesidente Boko ta ti oshinima shotete osho e na okuninga okutuma ongudu i ka kundafane noDe Beers, nokuya ndee tava kala omutumba ngaashi ovakulunhu ndee tava wapaleke oinima ei. Ondi na omukumo kutya otava ka pondola oshinima eshi, nohatu ka mona oinima tai kala xwepo,” Khama osho a ti ngaho.

ONGHALAMWENYO KONIMA YOMAHOOLOLO

Ta popi kombinga yopolitika yaye monakudiwa, Khama okwa ti eshi a ya koshipundi momudo 2008, okwa li e na omafaneko awa aBotswana, oo kwa li a iwa moshipala koinima oyo ita dulu okukelela.

“Ngee u li mepangelo, oinima aishe oyo wa udaneka otai dulu okupiyaanekwa koikumungu oyo ito dulu okukelela.

Eshi nde ya mombelewa momudo 2008, okwa li ndi na omafaneko awa kombinga yeliko neyambulepo loshilongo, ashike okwa li twa dengwa konghalo yeliko oyo ya li ounyuni aushe.

“Otwa li nee tu na okudjuulula ko ndee hatu ya po nomilandu dokuxwepopeka onghalo,” Osho a ti ngaho.

Pelesidente mukulu okwa ti Boko naye oku na okushakeneka omaupyakadi e li ngaha.

“Eshi oshinima osho e na okuungaunga nasho, noku na okukamona, kakele koshikukuta, oupyakadi weliko oo wa etwa kepangelo likulu,” Osho a ti ngaho.

Khama okwa fiya po opolitika noku li keumbo laye lokomukunda koSerowe.